GÖZ YORGUNLUĞU
Göz yorgunluğu nedenleri oldukça fazladır fakat basit bir muayene ile geçiştirilmektedir. Kapsamlı bir muayene yapılmalı ve nedenler ortadan kaldırılmalıdır.
*Gözünüz açık renk ise doğuştan göz yorgunluğu yönünden şanssızsınız. İçeride ışığı kesen bir gözlük, dışarıda kaliteli bir güneş gözlüğü yararlı olur.
*Gözlük kullanıyorsanız size iyi bir gözlük muayenesi sonrası ustaca yapılmış bir gözlük gerekmektedir.
*Her iki göz mükemmel görmeli, az gören gözün görmesi geliştirilmelidir.
*Astigmat önemli göz yorgunluğu nedenidir. Astigmat egzersizle giderilmelidir.
*Göz fonksiyonları: Onlarca göz fonksiyonu göden geçirilmeli ve işlerliği sağlanmalıdır.
İki gözle tek görme: Her iki göz eş değerde kullanılmalı, görmeleri geliştirilmeli, gözlerin tek tek kullanımının önüne geçilmelidir.
*Konverjans önemli:
*Göz kuruluğu varsa gideriniz. Özelikle kirpik dibi iltihabı ve alerjiler tedavi edilmelidir.
Mikrotropia: Küçük göz kayması varsa belirlenmeli ve tedavi edilmelidir.
*Ev ve iş yeri düzenlenmelidir. Çok aşırı eşya, çok renklilik, ışık azlığı veya fazlalığı gözü yorar.
*Bilgisayarın ve cep telefonunun gözü en çok yoran aletler olduğunu unutmayın.
GÖZ YORGUNLUĞUNU GİDERMEK
Göz küçük ama tüm vücudu rahatsız edebilecek güçte bir organımızdır. Olayı basit değil geniş boyutlarda düşünmek gerekir.
Geçiştirmek: Hasta göz yorgunluğu şikâyeti ile gelir, gözlüğü kontrol edilir, bir iki göz damlası yazılır gönderilir. Bitti mi, işi önemsemeyen göz doktoru için bitti? İki gözle tek görme, uyum, füzyon, odaklama, 3 boyutlu görme, konverjans-diverjans normal mi? Değerlendirilmedi ki… İki gözünü de kullanıyor mu? Değerlendirilmedi ki…Daha düşük gözlükle görebilir mi? Değerlendirilmedi ki.. Astigmat giderilebilir mi? Değerlendirilmedi ki…
Dinlenme gözlüğü masalı: Birine gözlük verirseniz o hasta ömür boyu size gelir, gittiği gözlükçü içinde iyi bir gelir kaynağı olur. Dinlenme gözlüğü diye bir kavram yoktur, ticari bir oyalamadır. Göz doktoru yazmazsa zaten gözlükçü de o doktora bir daha hasta göndermez.
Mükemmel görüyor musunuz? Görmek başka, mükemmel görmek başka, herkes mükemmel gördüğünü zanneder. Mükemmel görmenin o kadar çok özelliği var ki bir gösteri ile sizin mükemmel görmediğiniz ispatlanabilir.
Göz yorgunluğunda neler etkili?
Önce onlarca göz fonksiyonunun işlerliği: Göz çalışan hassas bir saattir. Birileri saatin sesini duyunca iyi çalışıyor der, ama gerçek öyle değildir. Gözün onlarca fonksiyonu var. Görme, iki gözle tek görme, füzyon, eş değerli algılama, görüntü tamamlama, odaklama, uyum, izleme, gözü tespit etme (fiksasyon), kontrast duyarlılık, karanlık adaptasyon… Bunları çalışır halde tutmalısınız. “Çalışıyorlar” diyorsanız, biz de “Emin misiniz?” diyoruz.
Mikrotropia: Gözden kaçan 3-5 derecelik çok ufak şaşılıklardır. Hastalar gözlerindeki ufak kaymanın farkında değildir. Çoğu göz doktoru az kaymayı önemsemez ve tedavi ile gidermez. Ama böyle göz kaymaları gözleri yorar. Ameliyat mümkün değildir, göz egzersizleri ile giderilebilir. O kadar çok küçük göz kaymalı hasta var ki… Ama hepsi de rahatsızlığından habersiz…
Göz kasları arasındaki denge: Göz dışında 6+6 adet göze hareket veren kas bulunmaktadır. Bunlar arasındaki dengede bozukluk gözleri yorar. Çok fazla olursa ancak şaşılık ortaya çıkar.
Göz kaslarının tonusu: Tonus gerginlik anlamınadır. Kaslarda gerginlik veya gevşeklik söz konusudur. Göz dışı kaslarının, göz bebeği ve göz içinde zumu (odaklama ve uyum) sağlayan lens çevresindeki siliyer kasın tonusunun normal düzeyde olmaması gözü yorar. Gerginlik de gevşeklik de gözü yorar.
Konverjans yetmezliği: Konverjans yakına bakarken iki gözü aynı noktada toplayabilme özelliğidir. Yetmezliğinde bir göz aynı noktaya gecikerek gelir veya gelmez. Çok önemli göz yorgunluğu nedenidir. Parmağınızı 40 cm.den yavaşça durun kökünüze yaklaştırın, gözlerden biri gelmekte gecikiyor mu? Veya gelirken geri kaçıyor mu? Okul çocuklarında, çok okuyanlarda, gün boyu bilgisayar başında olanlar için çok önemlidir.
İki gözle tek görme: Gözlerin yorulmaması için iki gözle tek görmenin mutlaka olması gerekmektedir. Bunun belirlenmesi için özel testler gerekir ve göz doktorlarının bu muayeneye ayıracak zamanı pek yoktur. Değerlendirme de özel deneyim ve aletler gerektirir.
Tek gözünü kullananlar: Gözün yorulmaması için kişinin iki gözünü de kullanması gerekir. Beyin seçicidir, iyi veya mükemmel gören, daha düşük numaralı ve astigmatı olmayan gözü kullanımda seçer. Kaslar arası denge de önemlidir. Çoğu insan bir gözünü daha fazla kullandığından haberdar değildir. İki gözü kullanmak daha net görme ve geniş görme alanı demektir. Gözlerin bundan yararlanamaması göz yorgunluğu nedenidir.
Füzyon: Sağ ve sol gözden gelen görüntülerin beyinde birleştirilmesidir. Yukarı, aşağı, sağa, sola, verev (oblik) değerleri vardır. Füzyon gücünde azalma gözü yorar. Belirlenmesi alet ve deneyim gerektir.
Uyum önemli: Uyum her mesafeyi netleştirmek için kameranın yaptığı zumun gözdeki karşılığıdır. Bozukluğu netsiz görmedir. Yetersiz uyum, uyum gevşemesi veya gecikmesi, uyum genişliği, uyumun güçlülüğü… Bunların hepsi göz tembelliği nedenidir. Ama göz doktoru bunları değerlendirmedi derseniz cevabımız bu ülkede kaç göz doktoru bunları ölçülendirmeyi biliyor olacak…
Odaklama: Göz içindeki lens ve çevresindeki siliyer kas uyumda görevlidir. Mükemmel görme için odaklamanın yeterli olması gerekir. Yetersiz odaklama yüksek numaralı gözlükle telafi edilmektedir. Belki de odaklamanız yeterli olsaydı daha düşük numara ile görecektiniz. Odaklama egzersizleri ile daha iyi, daha düşük numara ile görebilirsiniz.
Stereoskopik (3 boyutlu) görmeyi artırmak: Stereoskopik görme bozukluğu net görmeme nedenidir. Egzersizle 3 boyutlu görme geliştirilerek daha net görme sağlanabilir.
Gözlük gerekiyorsa: Gözlük reçetesi vermek bir sanat, bu ülkede bu sanatın icrası maalesef çok zayıftır. 3 ayrı doktora gidin 3 ayrı reçete çıkacaktır. Gözlükçüler hangi reçeteyi yapacağını “Şu doktor daha iyi...” diye değerlendirerek yapmaktadır. Gözlükçülük de ayrı bir sanattır. Onlar da daha fazla para kazanma mücadelesindedir.
Pantoskopik açı, verteks, bombe, cam kalitesi… Ve daha niceleri. Hepsi de göz yorgunluğunda etkilidir. Pahalı cam değil uygun cam, bunu aklınızda tutun. Uygun cam her göze göre değişmektedir.
Artı numarayı önemseyin: Hipermetrop çocukluk dönemi yakını görememedir. Hatalı uygulama yaşam boyu uzakta da kullanmayı gerektirmektedir. Hipermetropta göz fonksiyonlarını gözlük üstlenmekte ve daha yüksek numara ile görme ortaya çıkmaktadır. Göz fonksiyonlarını geliştirerek uzağı gözlüksüz veya daha az numara ile görün. Fonksiyonların işlerliği sizin dolu dolu görmenizi sağlayacaktır.
Astigmatı önemseyin: Astigmatta gözlük kullansanız dahi net görmezsiniz. 10/10 görme net görme değildir. Astigmat en önemli göz yorgunluğu nedenlerindendir. Astigmat giderilebilir. Bebekte çok kolay, çocukta kolay,12 yaşından sonra biraz uğraştırır. Ama mutlaka giderilmelidir. Astigmatlı gözlük numarası vermek ayrı bir beceridir. Astigmatınız var ama belki de astigmatsız gözlük camı ile daha rahatsınız. Astigmatta başa vereceğiniz pozisyonlarla gözlüksüz veya daha düşük gözlükle görebileceğinizi unutmayın.
Gözlük kullanıyorsanız: Gözlük vermek göz doktoru için bir sanattır, gözlükçü için de. Bu sanat yeterince icra edilmedikçe gözünüz yorulacaktır.
Gözlük camının kalitesi: Cam kalitedir, organik camlar bir süre sonra parlaklığını kaybetmektedir. İlaveten çizilmektedir. “Pahalı cam kalitelidir” düşüncesinden uzaklaşın, pahalı olmayan kaliteli camlar da vardır. Teferruatta boğulmayın, paranız cebinizde kalsın.
Pantoskopik açı: Gözün yüzle yaptığı açıdır, çok önemlidir. Açı 7-22 derece arasında değişir, yaşınıza, işinize, yaşam tarzınıza göre ayarlanması gerekir. Ne göz doktorları ne de gözlükçüler bu konuya önem vermemektedir.
Verteks: Gözlük camının göz merkezine olan mesafesidir.
Gözlüğün ve gözlük camının bombesi: Oldukça önemlidir. Fazla bombe gözü yorar, görüntüde saçıntılara neden olur. Göz kavsiyle paralel seyretmeyen fazla düz cam görüntüyü bozar.
Bu konu ile ilgili ayrıntı sitemizde geniş olarak anlatılmaktadır.
Günlük yaşamınız…
Günlük odanız: Göz yorgunluğunu önlemek için günlük odanızda bazı düzenlemelere yapmak zorundasınız.
*Duvarın rengi: Parlak renkler gözleri yorar. Soluk renkler gözü yormaz.
*Az eşyalı oda: Odada eşya çoğaldıkça göz yorgunluğu artar.
*Odada kırmızı ve mavinin aynı alanda olması gözleri yorar. Kırmızı göz dibinde sarı nokta (fovea) nın arkasında, mavi önünde oluşur. Görüntünün foveaya düşrme için yapılan odaklama gayreti gözleri yorar.
*Odada parlak renklerden kaçınınız. Parlak renkler de gözü yorar.
Oda genişliği: Dar odalarda uyum güçlenir, geniş odalarda uzağa bakışlar uyumu gevşetir.
Odanın doluluğu: Odada az eşya olması gözü dinlendirir.
İzbe: İzbe oda veya iş yerleri gözü yorar. Miyopta ilerlemeye, astigmatta artmaya neden olur. Hipermetrop ve 40 yaş sonrası daha yüksek numara ile görme nedenidir. Yetersiz ışıkta ve akşam gözlük numarası artırılmazsa gözler yorulur veya ışıklar artırılarak yorgunluk giderilebilir.
Renkler: Renkler göz yorgunluğunda oldukça etkilidir. Renkler görme ekseni boyunca faklı noktalara düşer. Örneğin kırmızı sarı noktanın arkasında mavi ön tarafında oluşur. Bunların sarı noktada odaklanması uyum ve odaklama gayreti ister ve bu durum gözleri yorar. Diğer renkler için de durum benzerdir. Gözünüzün yorulmasını istemiyorsanız çok renkli görüntülerden kaçınınız. Örneğin yeşil bir alana bakarken gözler dinlenir. Ama bilgisayardaki renk karmaşası gözlerinizi yorar.
Televizyon mesafesi: Uyumu gevşetecek kadar uzakta televizyon seyretmelisiniz. Bu 5 metrelik mesafe demektir.
Karanlıkta veya az ışıkta seyredilen televizyon gözleri yorar.
Unutmayın flüoresan en kötü ışıktır ve gözleri yorar.
Ve bilgisayar: Gün boyu bilgisayar veya cep telefonu başında iseniz işiniz zor.
Bilgisayar başında: 40 cm.den yakın çalışmanız uyumu güçlendirir. Bilgisayara ayırdığınız zaman arttıkça göz yorgunluğu da artacaktır. Unutmayın bilgisayarda kullandığınız yazı ve resmin kalitesinin kitapta kullanılan harf ve resim kalitesinde düşüktür.
*Bilgisayar başındaki pozisyonunuzu bedeni yormayacak, buyun ve sırta sıkıntı vermeyecek duruma göre ayarlamalısınız.
*Bilgisayar ekran çözünürlüğü gözünüzün yorulmaması için önemlidir.
*Bilgisayar mesafeniz en az 40 cm olmalı ve daha yakın olmamalıdır.
İş yeri: Gün boyu iş yerinde iseniz burada anlatılanları iş yerine uygulamalısınız.
Işığı iyi kullanmalısınız: Flüoresan en kötü ışıktır.
Işık ama aşırı ışık değil. Bol ışık net görmedir ama aşırı ışıkla karıştırmamak gerekir. Aşırı ışık gözlere zararlıdır, özellikle süzülmeden gelirse sarı noktayı bozar. Göz içindeki lense zarar verir, katarakt gelişimine neden olur. Hindistan’ da aşırı ışık nedeniyle katarakt ve sarı nokta hastalığı, yakın görmemezlik arken gelir, ışığın az olduğu Danimarka’ da durum bunun tersidir.
Işık net görmedir. Işık daha düşük numara ile görmedir. Işık azlığı miyop’ u ilerletir, uzak doğuda miyop ilerlemesinin önüne geçmek için ışıklı camdan sınıflar yapılmaktadır. Işıksızlık gözü görme gayretine sokar, gerdirir, astigmatı ilerletir.
Parlak ışık odaklama için önemli: Parlak ışık göz bebeğinin küçülmesini artırarak odak derinliğini çoğaltır, de’ fokus’ u engeller. (Defocus: Yetersiz odaklama)
Doğru ışığı seçmek: FC kavramı: foot candell ışık şiddeti birimidir.
Açık güneşi öğle üzeri ışık şiddeti: 1300 fc
Açık havada gölgede:130 fc
İç mekânda 150 Wattlık projektör’ de 130 fc
İç mekânda 60 Wattlık lamba ile 2 fc Flüoresan’ da çeyrek fc dir. Yani en kötüsü flüoresandır.
Kontrast duyarlılık: Çizgiler arası zıtlığın belirgin olması net görmenin temelini oluşturur. normal görenlerde de kontrast duyarlılık azalır. Her iki göz 10/10 görür ama netlik azlığı vardır. Kontrast duyarlılık derecesi ölçülebilir ve azlığı durumunda tedaviye alınabilir.33 33
Karanlık adaptasyon: Karanlık adaptasyon bozukluğu net görmeyi bozar.Gözde oluşan değişik rahatsızlıklar karanlık adaptasyonunu bozar. Böyle kişiler ışıklı ortamdan loş bir alana girince duraklarlar.
Gözünüz açık renk ise çok önemli bir göz yorgunluğu nedeniniz var demektir.
Güneş gözlüğü: Dostunuz güneş bazen de sizin düşmanınızdır. Polarize özellikli bir güneş gözlüğünüz mutlaka olsun. Zararlı ışınları süzmeyen gözlük camı gözünüze zararlıdır unutmayın.
Gözyaşı önemli: Göz kuruluğu görme kalitesini bozar ve gözleri yorar. Aşırı göz yaşarması da gözleri yorar.
Gözün beslenme düzeni: Göze yararlı besinleri okuyun. Dopaminin güneşten alındığını unutmayın. Özel egzersizlerle göze gelen kanı artırarak gözlerin oksijenlenmesini sağlamalısınız.
UYUMSUZ: BİR GÖZ YORGUNLUĞUNDAN NELER ÇIKARDINIZ? DİNLENME GÖZLÜĞÜ ALIR, BİR DE GÖZYAŞI DAMLASI YETER BANA…
Dinlenme gözlüğü ve yapay gözyaşı damlaları artık masallarda kaldı. Öyle geçiştiriliyordu.
Anladınız, gözünüz yorgun ama teşhis ve tedavinizin geçiştirildiğini anladınız. Size ayrılacak uzun bir muayene zamanı gerekmektedir ve bu ülkede hiçbir doktorun buna zamanı ve ayırma lüksü yoktur.