BEBEKTE KATARAKT VAR. AMELİYAT ÖNCESİ SIK SORULAN SORULAR
Bebekte katarakt oluşması bebekle sevinen aileyi üzecektir. Karar aşamasındaki aile için bazı konular açığa kavuşturulmalıdır.
Ne zaman ameliyat olmalı? İlk bir yaş içinde ameliyat olmalıdır. Her iki gözde ise Bir göz ilk 6 ayda olmalıdır.
Ameliyat kolay mı? Bebek gözü çok ufak, çalışılan alan dar. Bebek anestezi almaktadır, ameliyatı kısa zamanda bitirmek gerekir. Anestezi ayrı bir risk.
Kime ameliyat olmalı? Bu ameliyat çok yapılan bir ameliyat değildir. Bu ameliyatın en çok yapıldığı bir merkezde ameliyat yaptırılmalıdır. Meşhur doktoru değil, bu konuda deneyimli ve cerrahisi iyi olan iyi bir göz doktoru seçmelisiniz. İyi doktor kimdir? Herkesin kendi doktoru iyidir. Her doktor kendinin iyi olduğunu düşünür. Ama siz çok ameliyat yapılan büyük bir merkezin deneyimli doktorunu seçiniz.
Mercek yerleştirmeli mi? Göz doktorları farklı düşünmektedirler:
Mercek yerleştirilmemeli çünkü
*Göz küçük büyümektedir. Mercek büyümeye ayak uyduramaz.
*Gözün ön arka çapı18-20 yaşına kadar giderek büyür. Bu gözde telafi edilmesi zor numara oluşmasına neden olabilir.
*Göz içine yerleştirilen merceğin bir ömrü vardır. Çevre dokuların merceğe yapışması sonucu çıkarmak sorun olabilir.
Mercek yerleştirilmeli çünkü
*Ameliyat sonrası 24-30 derecelik bir gözlük numarası oluşmaktadır ve gözlük takmak mümkün değildir.
*Ameliyat sonrası dışarıdan takılan kontakt lens kullanmak bebek için sorundur.
*Özel kontakt lens gerekir ve pahalıdır. Devamlı kaybolur, bebek kaşıyarak yırtar.
Göz içine mercek yerleştirilmesi bir avantaj mı? Avantajı da var dezavantajı da var. Bir daha fazla avantajlı değildir.
Bebeği ne gibi sorunlar bekliyor?
*Göz tembelliği (Göz içine yerleştirilen lens odaklamaz, uyum yapmaz..)
*Şaşılık (Lens odaklamaz, uyum yapmaz, daha az görür, yeterince füzyon oluşmaz.)
*Gözlerde titreme. (Merkez görmenin geliştirilmemesi ile ilgilidir.)
*Göz küçük büyüyor. Bundan dolayı sizi sorunlar bekliyor: *Bebekte göz ön arka çapı 16 mm.dir. 20 yaşına kadar yaklaşık 23 mm .e ulaşır. 1 mm. Uzama 3 derece miyop (Eksi gözlük) oluşmasına neden olur. Bir yaşında ameliyat yapılmış bebekte 3 yaşında -10.0 dereceye ulaşan bir vaka takibimizdedir. )Yani göz giderek miyop’ a dönecektir. (Ameliyat olmamış gözde lens de bu büyümeye uyum sağlar.)
*Lens gözün küçüklüğüne göre ayarlanmıştır, göz büyüdükçe lens küçük kalacaktır. Lens hem küçük kalırken yukarıdaki nedenlerle numara da değişmektedir.
Merceksiz ameliyat ama?
*Gözlük yüksek numaradır, çirkin görünümlüdür, görüntüyü dağıtır, gözde tembelleşmeye neden olur.
*Kontakt lens dışarıdan takılır. Bebeğin takması sorundur.
*Özel kontakt lens gerekli ama pahalıdır. Bebek kaşıdıkça gözden çıkarır. Bu çok sayıda kontakt lens zayiatı demektir.
Üzülürsünüz; Çok sayıda hasta sahibi aile üzüntü içindedir. Neden?
* Ameliyat alanı çok dar alandır. Ameliyat başarılı geçmemiştir, perde gelen lensin artıkları temizlenirken parçalar kalmıştır, bu yeni bir ameliyat demektir. Belki de bir ameliyat daha…
*Şaşılık oluşmuşsa bir de şaşılık ameliyatı gerekecektir. *Doktor kapattırın diyecek, bebek kapattırmayacaktır çünkü az görmektedir, derinlik kaybolmaktadır. Kapatmak sağlam göze zarar verir, zaten tek umut belki de bu sağlam gözdür, onu da bozabilirsiniz.
Doktor bey hasta sizin yakınınız, siz ne yapardınız derseniz? Ben merceksiz ameliyat olmasını isterim, 7-8 yaş civarı göz normale yakın büyüklüğü alınca göz içine mercek yerleştiririm.
Ameliyat bitti ama sorun bitmedi. Sizi şimdi çok önemli sorunlar beklemektedir. Bu göz tembelleşir. Bu göz şaşı olur. Bu göz titremeye başlar. Çünkü bu göz onlarca fonksiyonu yapamamaktadır.
KATARAKT AMELİYATI OLAN BEBEKTE SİZİ BEKLEYEN SORUNLAR
Bebekte gözde katarakt (Perde) ameliyatı sonrası sizi önemli sorunlar beklemektedir. Gözün tembelleşmemesi ve şaşılık oluşmaması için ameliyatta erken davranmak gerekir. Olay bitti mi? Hayır. Ameliyat bebeğin onlarca göz fonksiyonunu yapamaz duruma getirmiştir. ( Biz ameliyatın mükemmel yapıldığını düşünüyoruz. Mükemmel olmaması ayrı ve önemli bir sorundur.)
Kamerayı kayda alın çekmeye başlasın. Otomatik zum yapma özelliği nedeniyle uzağı da yakını da, bir metre yakına gelen kişiyi de, koşup gelen bebeği de net gösterir. Zumun bozulduğunu düşünün. Kamera sadece uzağı net çeker. Katarakt ameliyatında göze lens veya gözlük takıldıktan sonraki durum da aynıdır. Kameradaki otomatik zum yapma özelliğinin gözdeki karşılığı göz içindeki lens’dir ve ameliyatla bu lens çıkarılıp hareketsiz, mesafe ayarlamayan bir mercek konmuştur.
Katarakt ameliyatı sonrası önemli sorunlar sizi beklemektedir. Nedir bunlar?
1.Ameliyat olan göz odaklamaz. Odaklamayı sağlayan mercek çıkarılmış, yerine odaklama özelliği olmayan lens yerleştirilmiştir veya dışarıdan verilen lensin bu fonksiyonu yoktur.
2.Fiksasyon yetersizdir. Gözünü baktığı bir noktada toplayamaz. Bu nedenle bir süre sonra gözlerde titreme başlar. Az görme de gözde titreme nedenidir.
3.Uyum yoktur. Uyum kameranın her mesafeyi netleştirmek için yaptığı zumun gözdeki karşılığıdır. Bunu sağlayan mercek ameliyatla çıkarılmıştır. Yerine konan mercek veya dışından yerleştirilen lens bu görevi yapamamaktadır.
4.Görme net değildir. Göz içine takılan mercek veya dışarıdan takılan kontakt lens sağlam göz kadar net görmez.
*Bunun en önemli nedeni bebekte ölçümün yeterince ve sağlıklı olarak yapılmaması
*İki göz arası numara farkı
*Göze içten veya dıştan yerleştirilen lenslerin sağlam göz gibi aynı netliği sağlamaması.
5.İki göz arası numara farkı: İki göz arası 18-25-30 derecelik numara farkı oluşmaktadır. Takılan kontakt lens göze yaklaştığı için ilave numaralar eklenmektedir. İki göz arasında farklı büyüklükte görüntü oluşması göz tembelliği ve şaşılık oluşmasına neden olur. Beyin iyi gören gözü kullanır ve bu diğer gözde tembelleşmeye neden olur. (Bakınız: İki gözde numara farkı)
6.iki gözle tek görmenin bozulması. İki gözle tek görme normal görmedir. Katarakt ameliyatı mükemmel de olsa, göz içine veya dışına mercek de takılsa da bu durum bozulmuştur.
*3 boyutlu görmez. İki gözün görüntüleri farklı büyüklükte olması, başlayan şaşılık ve göz tembelliği 3 boyutlu görmeyi bozar.
*Füzyon bozuktur. Sağ ve sol gözden gelen görüntü beyinde üst iste getirilip birleştirilemez.
*Supressiyon (Gölgeleme) gelişir. Beyin çift görmeyi önlemek için ameliyatlı gözün görüntüsünü gölgeler. Bu gözün giderek tembelleşmesi demektir.
*Göz doktorunun gözü kapattırarak oluşturduğu sorunlar: Kapatmak sağlam gözü tembelleştirmektir. Füzyon, 3 boyutlu görme, iki gözle tek görme iki gözün aynı anda kullanılması ile sağlanır. Bebekte gözü kapatmak bu fonksiyonların gelişmesini engellemektedir.
7.Şaşılık gelişir.
*Yeterli görmeyen göz şaşı olur.
*Odaklama, fiksasyon, uyum, füzyon, iki gözle tek görmeyen göz şaşı olur. Ve onlarca daha bozukluk daha var ama konuyu dağıtmayalım.
8.Göz doktoru en önemli sorununuzdur. Lens verip sağlam gözü kapattıran göz doktorunuz en önemli sorununuzdur, gelişmekte olan göz fonksiyonlarını alt üste etmekte ve göz sistemine daha fazla zarar vermektedir.
BEBEKTE GÖRME NE DÜZEYDE BOZULUR?
Görme bir metreden parmak sayacak seviyeye kadar düşebilir. Genelde 5 metreden parmak sayacak düzeydedir. Tedavi ile normal düzeye çıkarılmalıdır.
Bebeğin görmesini ölçemezsiniz. Gözü kapatınca davranışından ne derecede gördüğünü değerlendirebilirsiniz. Tedavi yaparken aylar ilerledikçe ne kadar net gördüğünü yavaş yavaş anlayabilirsiniz. Sağlam gözü kapattığınızda az gördüğü için tepki gösterir.
Kapatma da bebekte rahatsızlık nedenidir, sağlam gözü kapatmanıza dahi tepki gösterir. Gözü kapatmak füzyon ve 3 boyutlu görmeyi de bozar, bebek bunun için de tepki gösterir.
TEDAVİYİ YÖNETMEK
Maalesef tedaviyi siz yapmak zorundasınız, göz doktorunuzun size ayıracağı zaman sınırlıdır ve sağlam gözü kapatmaktan başka tedavi vermemektedirler.
Olayı kavramak: Olayı sadece göz tembelleşmesi olarak değerlendirmeyiniz. Görme sistemi tümden bozulmaktadır. Konudaki temel kavramları, bozulmaları ve önlemlerini öğrenmek zorundasınız.
Bebek devamlı sorun çıkarır:
*Az görmenin verdiği huzursuzluk:
*kapatmaya direniş:
*Lens’ den rahatsızlanma:
Lens önemli sorundur: Lens pahalıdır ekonomik olarak temin edilmesi için göz doktorunuz yardımcı olmalıdır. Çok sık kaybolmakta ve erken bozulmaktadır. Gözyaşı yetersizliği batmalara neden olur. Bebek battığını hissettirmek için kaşır. Gözde yara yapabilir, enfeksiyon gelişebilir. Sterilizasyona önem vermelisiniz.
Gözün temel fonksiyonlarını korumalısınız: Bunların bir kısmını sağlamanız ideal şekilde mümkün değil. Nedir bunlar?
*Mükemmel görme
*İki gözle tek görme
*Füzyon
*3 boyutlu görme
Kaybolan fonksiyonları sağlamalısınız: Ameliyatla gözden çıkarılan lensin önemli fonksiyonları vardır, bunların yerine getirilmemesi gözde önemli hasarlar oluşturur. Bunları az da olsa egzersiz ve özel gözlüklerle yerine getirerek bozulmaları önlemelisiniz.
*Odaklama
*Uyum
*İzleme
*Lensin sağladığı ışık düzeni
Göz tembelliği en önemli sorununuzdur: Sağlam gözü kapatarak bebeğe zarar vermeyiniz. Sağlam gözü kapatmak gelişmekte olan göz fonksiyonlarını alt üst eder. Kapatma yerine iki gözü açık göz tembelliği tedavilerini seçmelisiniz.
Şaşılığın önüne geçmelisiniz: Görmeyen, iki gözle tek görmeyen göz kayar. Aynı zamanda şaşılığı önleyecek önlemler almalısınız.
Göz titremesini önlemelisiniz. Gelişen tembellik, şaşılık, göz fonksiyonlarının bozulması gözde titremeye neden olur. Gözde titreme net ve kaliteli görmeme demektir.
İŞİN TEKNİK YÖNÜ
Ameliyat yapılan göze çıkarılan lens karşılığı 25-30 numara civarında içeriden lens veya dışarıdan kontakt lens takılmak zorundadır. Bu lensin odaklama, uyum, fiksasyon yapma özelliği yoktur ve tüm sorunlar da bundan kaynaklanmaktadır.
Göz neden tembelleşir?
*Ailenin kataraktın geç farkına varması veya ameliyat için gecikme gözde tembelleşmeye neden olur. Görüntünün göze girmesinin perde nedeniyle engellenmesi göz tembelliğine neden olmuştur. (Püf nokta: Sağlam gözü bunun için kapatmak istemiyoruz.)
*Füzyon bozulur: İki göz arasındaki numara farkı nedeniyle ameliyat olan tarafın görüntüsü daha büyüktür. Bu füzyonu bozar.
*Odaklama yapılamamaktadır, çünkü odaklamayı yapan mercek çıkarılmıştır.
*Uyum yapılamamaktadır, çünkü uyumu sağlayan lens çıkarılmıştır.
*Fiksasyon yeterince çalışmamaktadır. Gözü bir noktada toplama ve tespit fonksiyonu yetersizdir.
Neden şaşılık oluşur? Görmeyen, odaklamayan, uyum yapmayan, fiksasyon yapmayan göz kayar.
Göz neden titremeye başlar? Gözü bir noktada tespit etme (fiksasyon) fonksiyonu sağlanamamaktadır. Bu gözde tembelleşmeye neden olur. Görme azaldıkça titreme de çoğalır.
Füzyon neden bozulur? İki göz arasında görüntü farklı füzyonu bozar. (Bak füzyon) Bu şaşılığa, göz tembelliğine ve gözde titremeye neden olur. Kapatmayla sağlanan az miktarda görme artışının kaybedilmesine neden olur. Sağlam gözü kapatmak da en önemli füzyon bozukluğu nedenidir.
BEBEKTE KATARAK AMELİYATI SONRASI TEDAVİ
Ülkemizde yapılan uygulama göze kontakt lens takma ve 3-6-12 saat gibi sağlam gözü kapatma tedavisidir. Böyle bir tedavi çözüm sağlamaz. Neden?
Çalışmayan fonksiyonlar: Sağlam gözü kapatmak ameliyatla gözden çıkarılan lensin fonksiyonlarını sağlamaz.
*Odaklama yapamaz.
*Uyum yapamaz.
*Fiksasyon yetersizdir.
Sağlam gözü kapatmak görmeyi artırır mı? Uzun süreli göz kapatma ile görme artırılmaya çalışılmaktadır ama sağlanan başarı azdır. Çünkü
*Göz odaklamamaktadır, uyu yapmamaktadır, fiksasyon yetersizdir.
*Kontakt lens 5-6 metre uzağı görecek şekilde görev yapmaktadır. Bebek yakını görmemektedir.
Sağlam gözü kapatmanın olumsuz etkileri:
*Bebekte göz fonksiyonları 3 yaşında kadar gelişir, 12 yaşına kadar tamamlanır. Gelişmekte olan fonksiyonları alt üst edersiniz.
*İki gözle tek görmeyi, füzyonu bozarsınız. Bu şaşılık oluşmasına ve gözde titremeye neden olur. Şaşılığı artırır.
*Gözü kapatmak beyinde görmeyi sağlan hücrelerde sayıca azalmaya, hacimlerinin küçülmesine, fonksiyonlarının gerilemelerine neden olur.
Mantık mı kurudu, basiret mi bağlandı? Bu sözüm bebeğe günlük 6-12 saat kapatma yaptıran göz hekimlerine.
Elektronik gözlük: Kısa süreli açıp kapatma yapan elektronik gözlükler kabadır, bebek rahatsız olmaktadır. Görüntü net değildir.Yarar sağlamamaktadır.
Tedavide hedefler ne olmalı?
*Önce göze ve görme sistemine zarar vermemeli.
*Gözün sistemleri çalışır halde tutulmalı. Ameliyatla bozulan odaklama, uyum ve fiksasyon fonksiyonlarına alternatif oluşturulmalıdır. İki gözle tek görme, füzyon, 3 boyutlu görme korunmalıdır.
*Gözde tembelleşme önlenmeli, tembelleşen gözün görmesi normal düzeye çıkarılmalı.
*Şaşılık oluşması önlenmeli, şaşılık oluşmuşsa ayrıca şaşılık tedavisine başlanmalıdır.
*Gözün titremesinin önüne geçilmeli, göz titremeye başladı ise tedaviye titremeyi azaltıcı uygulamalar eklenmelidir.
Tedavide akılcı düşünmeli.
Önce zarar vermemek. Önce tedavi yaparken bebeğe daha fazla zarar vermemeli. Sağlam gözü kapatmak sağlam göze zarar vermektir. Bir göz zaten yarım, diğer gözün de düzeni bozulmamalıdır. Kapatmak füzyonu bozmaktır. Kapatmak iki gözle tek görmeyi bozmaktır. Kapatmak 3 boyutlu görmeyi bozmaktır. Kapatmak şaşılığı artırmaktır.
İki gözü açık tedavi uygulanmalıdır. Bebek kapattırmamaktadır. Neden? Az gördüğünden, 3 boyutlu görme ve iki gözle tek görme bozulduğundan. Göz çevresine yapılan uygulamalardan rahatsız olmaktadır.
İki gözle tek görmeyi bozmamalı. Aksine bunu sağlayıcı tedaviler yapılmalıdır.
Merkezi görme geliştirilmelidir.
Supressiyon giderilmelidir. (Bak: Supressiyon)
Ekzantrik fiksasyon tedavi edilmelidir. (Bak: Ekzantrik fiksasyon)
Şaşılık engellenmelidir. Aynı zamanda şaşılığı önleme ve şaşılık oluşmuşsa şaşılık tedavisine de başlanmalı.
Gözde titreme oluşur. Fiksasyon yapamamaktadır. Gözü bir noktada tespit etme fonksiyonu zayıflamıştır.Gözde titremeyi azaltan önlemler alınmalı.
Füzyon korunmalıdır. Füzyon mükemmel görmenin, tembelleşmeyi ve şaşılığı önlemenin temelidir. Tedavide mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır.
Özel egzersizler. Odaklama, uyum, fiksasyon yok. Bunun göze zararı özel egzersizlerle giderilmelidir.
Akılcı tedavi çok yönlü tedavidir, gözü kapattırarak olayı çözmeye çalışmak zavallı bir uygulamadır, bebeğe zarardır, aileye zaman kaybıdır. Bebekler ileri yaşlarda bunun zararını görmüş olarak karşımıza çıkmaktadır. Bunun sorumlusu kim acaba?
TEKRAR VURGULUYORUM. Katarakt ameliyatı sonrası mercek yerleştirilen çocukta dikkat!
Bebekte mercek yerleştirme ölçümü yeterince yapılamaz, gözde bir numara olması beklentimiz var. Doktor kontrolleri ile bu değerlendirilmelidir. Ama asıl sizi bekleyen daha önemli bir sorun vardır; Gözün ön arka çapı 16 mm.dir ve bebek büyüdükçe göz ön arka çapı da büyür. Ameliyat olmamış bebekte göz içindeki lens duruma ayak uydurduğu için sorun oluşmaz. Ama ameliyat olmuş gözde bu miyop gelişmesi demektir. 1 mm uzama 3 derece miyop ortaya çıkarabilir. Okul çağında 19-22 mm. Civarında uzama ortaya çıkar. 24 yaşında gözün ön arka çapı 23 mm.yi bulur. 8-10 derece civarı miyop ortaya çıkabilir. Deneyimli göz hekimi mercek yerleştirirken bunu göz önünde bulundurabilir mi? Hayır. Ameliyat sonrası mutlaka 6 ay sürelerle göz doktoruna gidiniz.
Nistagmusa dikkat! Nistagmus önemli bir sorundur, gözlerin titremesi görmeyi ve yaşam kalitesini bozar. Geniş bilgi için nistagmus.net Bebekte şaşılık için geniş bilgi sasibebek.com